مقایسۀ اثربخشی دو روش آموزشی ایفای نقش و پرسش‌و‌پاسخ بر تفکر انتقادی و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان دختر اول دبیرستان

هدف از این پژوهش مقایسۀ اثربخشی دو روش آموزشی ایفای نقش و پرسش‌و‌پاسخ بر تفکّر انتقادی و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان دختر اول دبیرستان است. این مطالعه از نوع نیمه‌آزمایشی است و در اجرای آن از طرح چندگروهی پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. جامعۀ آماری این پژوهش کلیۀ دانش‌آموزان دختر پایۀ اول مقطع متوسطه دولتی منطقۀ دو شهر تهران بود؛ به این صورت که از بین 35 دبیرستان دخترانۀ این منطقه یک دبیرستان به‌تصادف انتخاب شد. این دبیرستان (هدی) شش کلاس پایۀ اول با 195 دانش‌آموز داشت. پرسشنامۀ تفکر انتقادی واتسون گلیزر (1980) و پرسشنامۀ مسئولیت‌پذیری نعمتی (1378) بر روی این 195 نفر اجرا شد. 45 دانش‌آموزی که یک نمره انحراف استاندارد پایین‌تر از میانگین داشتند به‌طور تصادفی به دو گروه آزمایش و گروه کنترل تقسیم شدند. برنامۀ آموزش ایفای نقش با گروه آزمایشی اول، برنامۀ آموزشی پرسش‌و‌پاسخ با گروه آزمایشی دوم، هریک به‌مدت ده جلسه، هفته‌ای دو جلسه و هر جلسه یک ساعت کار شد. در گروه کنترل هیچ‌گونه اقدامی صورت نگرفت. از هر سه گروه پس‌آزمون گرفته شد. نتایج نشان داد که هردو روش ایفای نقش و پرسش‌و‌پاسخ بر مسئولیت‌پذیری و تفکر انتقادی دانش‌آموزان اثربخش بوده است. به‌منظور افزایش مسئولیت‌پذیری و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایۀ اول مقطع متوسطه، معلمان می‌توانند از روش ایفای نقش و پرسش‌و‌پاسخ استفاده کنند.